Çeviri Talimatları Nedir? Ne İşe Yarar?

Çeviri sadece dildeki kelimeleri bir diğerine aktarmak değil, aynı zamanda metnin ruhunu, amacını ve tonunu da taşıma sürecidir. Her metnin kendine has bir hedef kitlesi olduğundan bu kitlenin kültürel, sosyal ve dilbilimsel özelliklerini anlamadan yapılan çeviri vermek istediği mesajı yitirebilir. Bu noktada “yerelleştirme” kavramı devreye girer. Yani metni sadece dilde değil, kültürde de çevirmek gerekir. Fakat bu derinlemesine anlayış, metnin hangi kitleye hitap ettiğini, ne amaçladığını bilmeden mümkün değildir. Gerekli bilgiyi sağlamak ve çevirinin amacına ulaşmasını garantilemek için detaylı bir çeviri talimatı büyük önem taşır. Peki çeviri talimatına neler dahil edilebilir? Gelin beraber inceleyelim.

Çeviri Talimatı (Translation Brief) Nedir?

İngilizcedeki karşılığı ile translation brief olarak da bilinen çeviri talimatı, müşterinin çevirmene verdiği talimatlar bütünüdür. Söz konusu talimat metnin amacını, hedef kitleyi ve kaynak metin hakkında detayları açıkça belirtmelidir. Böylece metnin bir veya daha fazla hedef dile başarılı şekilde tercüme edilmesi kolaylaşır.

Çeviri talimatı, müşterinin isteklerini sistematize etmesine ve açıklığa kavuşturmasına yardımcı olurken aynı zamanda çevirmenin işini de kolaylaştırır. Başka bir deyişle, bu talimat her çeviri projesinin başında çevirmene bildirilmesi gereken talimat ve yönergeler bütünüdür.

Bir çevirmen ile çalışmaya başlamadan önce açık direktifler içeren çeviri talimatı iletilmelidir. Çünkü içeriğinizin planlanan kullanımı ile özel ihtiyaçlarınız hakkında kilit bilgileri ancak bu şekilde sağlayabilirsiniz. Benzer şekilde projenin başlangıç aşamalarında biraz daha fazla zaman ayırmaya değer büyük çeviri projeleri için de çeviri talimatları oldukça faydalıdır.

Ekip arkadaşımızın Öykü’nün anlatımı ile bu konuda bir video hazırlamıştık, buradan hemen izleyebilirsiniz.

Çeviri Talimatları Neden Gereklidir?

Çeviri sürecinde hayati bir rol oynayan çeviri talimatları aşağıdaki açılardan önemlidir:

• Çeviri talimatları, müşteri ve çevirmen arasında doğru iletişim kurulmasını sağlar. Müşterinin ne istediğini açıkça belirtmesi, çevirmenin de beklentilere uygun şekilde çalışabilmesini kolaylaştırır. Bununla birlikte çeviri talimatları çevirmenin kaynak metni doğru bağlamda anlamasına da yardımcı olur. Böylece metnin niyeti ile tonunu koruyarak daha doğru çeviri yapabilir.
• Çeviri talimatları, hedef kitleyi tanımlayarak çevirmene metni bu kitleye en uygun şekilde nasıl adapte edeceğini gösterir. Çeviri, kültürel matrisler ile sosyal bağlamları da dikkate alarak mesajın taşınmasını gerektirir. Bu nedenle çeviri talimatları, sadece dilin değil aynı zamanda kültürel ve sosyal unsurların da doğru bir şekilde yansıtılmasında kritik bir rol oynar.
• Her metnin kendine özgü tonu ve stili vardır. Örneğin, bir reklam metni ile akademik makale arasında ton farkları bulunur. Çeviri talimatları, metnin hangi ton ve stilde olması gerektiğini belirtir. Eksik veya yanlış ton kullanmak, metnin amacından sapmasına veya hedef kitlede yanıltıcı algıya sebep olmasına neden olabilir.
• Özellikle teknik çevirilerde, kullanılacak terimlerin veya kavramların standardizasyonu büyük önem taşır. Çeviri talimatları söz konusu standardizasyonu sağlayarak tutarlı çeviri yapılmasını destekler. Bu nedenle çeviri talimatlarının sağladığı standardizasyon sadece metni değil, aynı zamanda endüstri standartlarını ve güvenliği de koruma altına alır.
• Eğer birden fazla çevirmen aynı projede çalışıyorsa, çeviri talimatları tüm çevirmenlerin aynı yönergeleri takip etmelerini, böylece metni tutarlı şekilde çevirmelerini sağlar. Farklı çevirmenler arasında tutarlılık, profesyonellik ile kalitenin göstergesi olarak kabul edilir. Çeviri talimatları olmadan her çevirmenin kendi yorumunu eklemesiyle, metin içerisinde tutarsızlıklar ile anlam kaymaları ortaya çıkabilir.
• Çevirmenin metni çevirirken karşılaştığı belirsizlikleri veya sorunları gidermek için müşteriye geri dönmesi zaman alabilir. Ancak detaylı bir çeviri talimatı ile bu tür belirsizliklerin önüne geçilebileceğinden süreç hızlanır. Önceden düşünülmüş ve iyi hazırlanmış bir çeviri talimatı, söz konusu ek maliyetler ile gecikmeleri en aza indirerek hem müşteri hem de çevirmen için süreci daha sorunsuz hale getirir.
• Müşterinin beklentileri doğrultusunda hazırlanan çeviri talimatı, revizyon ve düzenlemelerde de rehber olarak kullanılabilir. Talimatlar sayesinde çeviri sırasında yapılan seçimler ile değişikliklerin arkasında somut gerekçe bulunarak, elde edilen metnin hem doğru hem de hedefe uygun olduğundan emin olunabilir.

Çeviri Talimatına Neler Dahil Edilmelidir?

Çeviri talimatı müşterinin ihtiyaçlarına bağlı olarak oldukça kısa ya da detaylı olabilir. Bazı durumlarda sadece dil kombinasyonu, teslim tarihi, çeviri projesinin ana hedefleri hakkında birkaç cümle yeterli olabilirken, bazı durumlarda ise çevirmenin istenen sonuçları elde etmesine yardımcı olacak pek çok unsur içerebilir. Çeviri sürecini kolaylaştırmak ve çevrilen metnin genel kalitesini artırmak için dikkate alınması gereken temel noktalar şu şekilde özetlenebilir:

• Müşteri, kaynak dil ve olası hedef dilleri belirtmelidir. Birden fazla hedef dil varsa, metnin hangi dil önceliğiyle çevrileceğini belirtmek faydalıdır.
• Teslim tarihi, çeviri talimatının olmazsa olmaz bir bileşenidir. Belirlenen tarihin uygulanabilir olup olmadığını çevirmenin onaylaması önemlidir.
• Çevirmenin iş yükünü tahmin edebilmesi için proje hacminin belirtilmesi önemlidir.
• Tercüme edilen metnin stilistik oluşumunu ve ne kadar yerelleştirme gerektiğini belirlemesi açısından hedef kitle talimatlar arasında yer almalıdır.
• Müşteri, çevrilen metin için düzen ve format gereksinimlerini belirtmelidir.
• Talimatlar, hedef dosyanın bağlamı ile her bir çeviri projesi için çeviri önceliklerini belirtmelidir.
• Kaynak dosyalar çeviri talimatında bulunmalıdır. Bu dosyalar, çevirmenlere belgenin içeriği hakkında daha fazla bilgi sağlar.
• Hedef metinde bahsi geçen referans materyaller varsa mutlaka çeviri talimatına dahil edilmelidir.
• Müşteri tarafından benimsenen özel terminoloji sözlüğü, metnin tutarlılığını sağlamaya yardımcı olması açısından talimatta yer almalıdır.

İşe başlamadan önce iyi hazırlanmış bir talimat, her iki taraf için de büyük değer taşır. Kaliteli çeviri talimatı oluşturmak zaman alsa da doğru şekilde yazıldığında, karşılıklı anlaşmazlıklardan doğabilecek zaman ve emek kayıplarını önemli ölçüde azaltabilir, projenin tam olarak sizin istediğiniz yönde ilerlemesini garantiler.

Bu içerikler de ilginizi çekebilir:

Çeviri Projelerinde Bilgisayar Destekli Çeviri Araçları (CAT Tools) Ne Gibi Faydalar Sağlar?

Çeviri Belleği Nedir? Ne İşe Yarar?

Tuğçen Salkıç

Boğaziçi Üniversitesi Yeni Türk Edebiyatı yüksek lisans mezunu. icerikbulutu.com'da içerik denetim uzmanı. Sanat meraklısı. Tüm İçerikleri Görüntüle